Anayasamızın 73.maddesinde “Herkes kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür.” denilmektedir.
Anayasanın verdiği yetkiyle yasama organı çıkardığı yasalarla gelir, servet ve harcama üzerinden vergi alınmasını esas alarak kişileri yükümlü kılmıştır.
Vergi İncelemesi ve Amacı
•Vergi incelemesi, gerekli olduğunda yapılacak fiili envanter, yoklama veya arama sonucu ele geçirilecek defter ve belgeler ile araştırma sonucu elde edilecek bilgi ve bulgular da dahil olmak üzere mükellefin defter, belge, hesap ve kayıtlarının incelenmesi suretiyle, mükellef tarafından ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunun saptanmasıdır.
•VUK’un 134. maddesi uyarınca, vergi incelemesinin amacı ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır.
Vergi İncelemesi Kimler Tarafından Yapılabilir ve Vergi İncelemesine Tabi Olan Kişiler
•Vergi Usul Kanunu 135. maddesi uyarınca vergi incelemesi; Vergi Müfettişleri, Vergi Müfettiş Yardımcıları, ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapılır.
•Vergi Usul Kanunu’na veya diğer kanunlara göre defter ve hesap tutmak, evrak ve vesikaları muhafaza ve ibraz etmek mecburiyetinde olan gerçek ve tüzel kişiler vergi incelemelerine tabidirler.
Vergi İnceleme Süreci
1.Defter ve belgelerin alınması
Vergi inceleme süreci, konusuna göre (İnceleme türü, dönemi, kapsamı) defter ve belgelerin istenmesine ilişkin yazının tarafınıza ulaşmasından itibaren 15 gün içinde ibraz etmeniz ve incelemeye ilişkin başlama tutanağını imzalamanızla başlamış olur. Tutanakta, teslim alınan defter ve belgelerin mahiyeti ile teslim eden ve alan kişilerin kimlik bilgileri ve imzalarına yer verilir. Mükellefler, Bakanlığın elektronik olarak tutulmasına izin verdiği defter ve belgeleri elektronik ortamda ibraz edebilirler. 213 sayılı Vergi Usul Kanununun aramaya ilişkin hükümleri saklıdır.
2.İncelemenin yapılacağı yer
Vergi incelemeleri esas itibarıyla mükellefin iş yerinde yapılırken yeni düzenlemeye göre vergi dairesinde yapılır. Bu takdirde incelemeye tabi olanın defter ve belgelerini daireye getirmesi kendisinden yazılı olarak istenir.
İstenilen defter veya vesikaları belli edilen zamanda mazeretsiz olarak getirmiyenler, bunları ibraz etmemiş sayılırlar. Haklı bir mazeret gösterenlere, defter ve vesikalarını ibraz etmesi için münasip bir mühlet verilir.
Ayrıca mükellef ve vergi sorumlusunun talep etmesi ve iş yerinin müsait olması halinde inceleme iş yerinde de yapılabilir.
3.İnceleme tutanakları
Bu tutanakların taslakları, mükelleflerin itiraz ve mülahazalarının tutanağa geçirilebilmesini sağlamak amacıyla, mükelleflerin talep etmesi durumunda iki gün önceden mükelleflerin bilgisine sunulur. Tutanaklarda incelemeyi yapanın kanaatini belirten yorum, hüküm ve ifadelere yer verilmez. Düzenlenen tutanakların birer nüshasının tutanakları imza edenlere verilmesi zorunludur. Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, mükellefleri tutanakları imzalamaları için zorlayamazlar.
4.İnceleme tutanaklarında yer alacak unsurlar
a)Tutanağın düzenlenme yeri ve tarihi,
b)İlgililerin adı, soyadı ve unvanları, vergi kimlik numaraları ile imzaları,
c)Vergilendirme ile ilgili olaylar ve/veya hesap durumları,
d)Varsa, ilgililerin itiraz ve mülahazaları ile ibraz ettikleri özelgeleri,
e)Tutanakta belirtilen hususların ilgililer tarafından okunduğunu ve doğruluğunun anlaşıldığını belirten ifade,
f)tutanağın düzenlenmesinden önce bildirildiği hususu,
g)Tutanağın taslak halinin mükellefin bilgisine sunulduğu hususu,
h)Mükelleflerin Rapor Değerlendirme Komisyonlarında dinlenme talebinin olup olmadığına ilişkin ifade, yer alır.
5.İnceleme süresi
İncelemeler mümkün olan en kısa sürede tamamlanır. İncelemeye başlanıldığı tarihten itibaren, tam inceleme yapılması halinde en fazla bir yıl, sınırlı inceleme yapılması halinde ise en fazla altı ay içinde incelemenin bitirilmesi esastır. İncelemenin belli sürede bitirilemeyeceğinin anlaşılması halinde, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar ek süre talep edebilirler. Ek süre talebi ilgili birim tarafından değerlendirildikten sonra altı ayı geçmemek üzere ek süre verilebilir
6.Vergi inceleme raporlarının düzenlenmesi
Vergi inceleme raporları, vergi türü ve dönemi itibarıyla ayrı ayrı düzenlenir. Vergilendirme dönemi bir yıldan daha kısa olan vergilere ilişkin vergi inceleme raporları, her bir döneme ilişkin matrah ve/veya vergi farkları ayrı ayrı gösterilmek suretiyle hesap dönemine göre kazançları tespit edilenler için takvim yılı aşılmamak koşuluyla, özel hesap dönemine tâbi mükelleflerde ise özel hesap dönemine tekabül edecek şekilde tek bir rapor olarak düzenlenebilir. Raporda Tarhiyat öncesi uzlaşma talebinin olup olmadığı ve komisyonda dinlenme talebinin olup olmadığına yer verilir.
7.Vergi inceleme raporlarının ilgili komisyona gönderilmesi
8.Defter ve belgelerin iadesi
Vergi İncelemesinde Dikkat Edilmesi Gerekilen Hususlar
•Vergi Müfettişi defter ve belgelerinizi ibraz için en az 15 gün süre verecek. Bu süreyi mali müşaviriniz, yeminli mali müşaviriniz ve avukatınız ile strateji belirlemek için kullanın.
•Mükellefiyeti terk edilenlerin e-tebligat adreslerini kontrol etmesi, gelen tebligatları ve süreleri kaçırmamak için elzemdir.
•Defter ve Belge istemek için telefon ile siz ya da mail müşaviriniz aranıyorsa mutlaka yazı gönderilmesini isteyin. İnceleme konusu ve dönemi ile ilgili olmayan hususlarda şirketinizden bilgi ve belge istenmesi durumunda bu talebi yerine getirmeyin.
•Yazıyı tebliğ aldıktan sonra defter ve belge götürmeden incelemeye başlama tutanağını düzenletin. İncelemeye başlama tutanağı haklarınızın kullanılması açısından çok önemlidir.
•İnceleme sırasında Vergi Müfettiş tarafından düzenlenen tutanaklardan bir örnek isteyip alınız.
•Vergi Müfettişi tarafından inceleme sürecinde düzenlenen tutanakları imzalamadan önce taslaklarını 2 gün incelemek için isteyin.
•Rapor değerlendirme komisyonlarında dinlenme talep ediniz. Dinlenmeden önce verilecek rapor özetini Avukatınız, Yeminli Mali Müşaviriniz veya Mali Müşaviriniz ile birlikte değerlendirin ve savunmanızı şekillendirin. İncelemenin türüne göre alış-satış ödeme ve tahsil belgelerini irsaliyelerin inceleme konusuna vakıf bir uzmana kontrol ettirip gerekli düzenlemeleri yaptıktan sonra Vergi Müfettişine verilmesi gerekir.
•Süre yeterli gelmezse ek süre talebinde bulunulmalıdır.
•İncelemenin süresinde bitirilememesi veya sınırlı incelemenin tam incelemeye çevrilmesi halinde bu durumun şirketinize yazılı bildirilmesi gerektiğini unutmayın.
•Aramalı incelemede el konulan defter ve belgelerin envanterini isteyin, hard disklerin yedeklenmesini talep edin.
•İncelemeye başlama tutanağını imzalamadan önce pişmanlıkla beyanda bulunabilirsiniz.
•Tarhiyat öncesi ve tarhiyat sonrası uzlaşma talebinde bulunma hakkınızın bulunduğunu unutmayın ve süreleri kaçırmayın.
•Vergi Müfettişine defter ve belge ibraz edilmemesi hapis cezası ile sonuçlanabilir.
•İnceleme elemanı öngörmediğiniz bir soru sorması durumunda hemen cevap vermeyin araştırmak için süre isteyin.
•Sahte belge düzenleme konulu incelemelerde işletmeniz faal ise vergi müfettişinden faaliyet tespit yoklaması talep edilmesi gerekir.